Tezeta, η Αρμένικη κοινότητα της Αιθιοπίας, η Arba Lijoch & ένα "EthioMix"

Κλίμακες ή σκάλες στην Δυτική μουσική, τρόποι ή δρόμοι στην καθ' ημάς Ανατολή, ράγκα στην Ινδία και πάει λέγοντας. Μιλώντας για την Αιθιοπική μουσική με την λέξη "kinit" αναφερόμαστε τόσο στην κλίμακα που χρησιμοποιείται όσο και στο κούρδισμα των μουσικών οργάνων, δεδομένου ότι ορισμένα από τα παραδοσιακά έγχορδα της χώρας δεν έχουν τάστα (π.χ. krar, begena, και masekno), οπότε οι χορδές πρέπει να συντονίζονται κάθε φορά στην δεδομένη κλίμακα. Κατά την διάρκεια του 20ου αιώνα, περίοδο μεγάλης άνθησης και "εξευρωπαϊσμού" της εν λόγω μουσικής, οι παραδοσιακές αυτές κλίμακες αντιστοιχήθηκαν κατά κάποιο τρόπο στο συγκερασμένο μουσικό σύστημα, έτσι που σήμερα να μπορούμε να τις αποδώσουμε με τα δυτικά μουσικά σύμβολα.
Μία λοιπόν από τις πλέον δημοφιλής πεντατονικές κλίμακες  της Αιθιοπίας είναι και η Tezeta ή Tizita, που την συναντάμε σε 2 τύπους (major & minor) ως εξής: 
             Full Tizita: C - D - E - G -  A.    Half Tizita: C - D - Eb - G - Ab.
(Να σημειώσουμε πως η Full Tizita είναι ίδια ακριβώς με την γνωστή ματζόρε πεντατονική κλίμακα - ιονικός δρόμος, πράγμα που δεν ισχύει και για την Half Tizita σε σχέση με την αντίστοιχη και ευρέως διαδεδομένη μινόρε πεντατονική)
Tezeta ονομάζεται επίσης και εκείνη η μορφή τραγουδιού ή μπαλάντας που βασίζεται στον ομώνυμο μουσικό δρόμο, ένα είδος που έχουν ερμηνεύσει πλείστοι Αιθίοπες καλλιτέχνες και που μας έγινε ιδιαίτερα γνωστό μέσα από τον 10ο τόμο της σειράς Ethiopiques.

Tezeta μια Αμχαρική λέξη που μπορεί να αποδοθεί ως "Η Μνήμη μου - My Memory", αλλά σημαίνει πολύ περισσότερα. Αποπνέει μια αίσθηση νοσταλγίας που μπορεί να χαθεί στη μετάφραση. Γι' αυτήν ακριβώς την διττή σημασία της έχει αποτελέσει και τον τίτλο των απομνημονευμάτων αρκετών συγγραφέων.
Τον ίδιο τίτλο φέρει και το αυτοχρηματοδοτούμενο ντοκιμαντέρ "T E Z E T A [The Ethiopian Armenians]" (νομίζω πως είναι ακόμα στα σκαριά) του ανεξάρτητου κινηματογραφιστή Aramazt Kalayjian, που ζει και εργάζεται στην Αντίς Αμπέμπα, το οποίο διερευνά την συλλογική μνήμη της Αρμένικης κοινότητας της Αιθιοπίας, τις ρίζες και τις προοπτικές της, με όχημα την ανεκτίμητη συνεισφορά των Αρμενίων στην αιθιοπική κουλτούρα και ιδιαίτερα στην σύγχρονη μουσική της χώρας.
(Περισσότερες πληροφορίες για αυτή την προσπάθεια εδώ)
Πρόκειται για ιστορία που ξεκινάει από την εποχή του αυτοκράτορα Haile Selassie και της αυτοκρατορικής ορχήστρας των "Arba Lijoch" (αποτελούμενης από 40 ορφανά Αρμενόπουλα τα οποία είχαν διασωθεί από την γενοκτονία του 1915 και στην συνέχεια υιοθέτησε ο Selassie), συνεχίζεται με τον Κεβόρκ Ναλμπαντιάν (εκπαιδευτή της Arba Lijoch & συνθέτη του πρώτου εθνικού ύμνου της Αιθιοπίας) - και αργότερα με τον ανιψιό του Nerses (καλλιτεχνικό διευθυντή του Εθνικού Θεάτρου & μέντορα πολλών μουσικών όπως για παράδειγμα ο θρυλικός Alemayehu Eshèté) - φτάνοντας ως τα σήμερα.
Τόσο οι προαναφερθέντες όσο και αρκετά ακόμα μέλη της Αρμένικης κοινότητας της Αιθιοπίας (όπως οι: Sona Stordio - δίδαξε πιάνο σε πολλούς Αιθίοπες μουσικούς, Ashkhen Avakian - υπηρέτησε στο διοικητικό συμβούλιο της Yared School, της μόνης μουσικής σχολής πανεπιστημιακού επιπέδου της χώρας, Hagop Manougian - μεταξύ άλλων διετέλεσε και επικεφαλής της Police Academy Band, κλπ) συνεισέφεραν τα µέγιστα στην ανάπτυξη της καλλιτεχνικής  παιδείας της Αιθιοπίας και στο μουσικό θαύμα που ονομάζεται "Golden Age of Ethiopian Music".
 Όλα αυτά όμως μέχρις ότου η "Σοβιετία" και ο Μενγκίστου Χαϊλέ Μαριάμ κάνουν το δικό τους "θαύμα" ... 
   

◄●►◄●►◄●►◄ ● ►◄●►◄●►◄●►◄●►◄●►◄●►◄●►◄●►◄ ● ►◄●►

Και η ιστορία της Arba Lijoch, έτσι όπως αυτή δημοσιεύτηκε στο "ιντερνετικό" Αρμένικο περιοδικό: armenika.gr ( εδώ )

" ... Η ασυνήθιστη ιστορία μιας φιλαρμονικής η οποία αποτελείτο από 40 ορφανά Αρμενόπουλα τα οποία είχαν διασωθεί από την γενοκτονία του 1915 ... Αυτός ο ιδιόμορφος σχηματισμός, θα συμμετείχε σε όλες τις επίσημες τελετές και θα ευεργετείτο για μεγάλο χρονικό διάστημα έχοντας το προνόμιο να είναι το μόνο εξουσιοδοτημένο μουσικό σχήμα –δυτικής μουσικής- της χώρας.

Ήταν 6 Σεπτεμβρίου του 1924, όταν ο Χαϊλέ Σελασιέ ο Α΄ ήταν ακόμη αντιβασιλέας. Γεννημένος ως Ρας Ταφάρι Μεκόνεν, αποβιβάστηκε στην Αντίς Αμπέμπα προερχόμενος από το Πορτ Σάιντ, συνοδευόμενος από 40 νέους, οι οποίοι κατά βάση επρόκειτο να ανανεώσουν το παραδοσιακό μουσικό τοπίο της Αιθιοπίας. Μερικούς μήνες νωρίτερα, ο μέλλων τελευταίος βασιλέας της Αιθιοπίας βρισκόταν στην Ιερουσαλήμ, πρώτο σταθμό ενός πολύμηνου διπλωματικού περίπλου, ο οποίος θα τον οδηγούσε από το Παρίσι στην Αθήνα, περνώντας από Λονδίνο, Ρώμη και Κάιρο. Υποδεχόμενος από μια ορχήστρα χάλκινων οργάνων, γοητεύθηκε αμέσως και ταυτόχρονα θυμήθηκε ότι κατά το παρελθόν ο προκάτοχός του αυτοκράτωρ Μενελίκ (Menelik), είχε και αυτός χρησιμοποιήσει τις υπηρεσίες μιας ορχήστρας πνευστών οργάνων, η οποία του είχε προσφερθεί από τον Νικόλαο τον Β΄ για τη νίκη του επί των Ιταλών (1896). Όμως, αυτή εδώ η ορχήστρα δεν έμοιαζε καθόλου με άλλες, καθώς επρόκειτο για έναν σχηματισμό ο οποίος αποτελείτο από 40 ορφανά που είχαν γλυτώσει από τη γενοκτονία των Αρμενίων, την οποία είχαν διαπράξει οι Νεότουρκοι το 1915.

Μουσική Διείσδυση

Ο Χαϊλέ Σελασιέ, εξαιρετικά εντυπωσιασμένος, δεν είχε παρά μόνον μια σκέψη: Να φέρει αυτή την ορχήστρα υπό το όνομα: «Arba Lijoch» (τα 40 παιδιά) στην Αντίς Αμπέμπα. Όχι για απλή επίδειξη, αλλά ως μόνιμη φιλαρμονική ορχήστρα. Για τον λόγο αυτό, ζήτησε από τον αρμένιο Πατριάρχη της Ιερουσαλήμ Γεγισέ Τουριάν, ο οποίος τον φιλοξενούσε, την εξουσιοδότησή του για να υιοθετήσει τους εφήβους οι οποίοι διέμεναν στο αρμενικό μοναστήρι του Αγίου Ιακώβου της Ιερουσαλήμ και στον οποίο υποσχέθηκε ότι θα τους χορηγηθεί -μεταξύ άλλων- και μουσική παιδεία. Ο Πατριάρχης δέχθηκε πρόθυμα αφού υπέγραψαν και το απαραίτητο συμβόλαιο. Έκτοτε, αυτή η μουσική διείσδυση στην Αιθιοπία έτεινε να προκαλέσει μια νέα αντίθεση πολιτισμών, μεταξύ της παράδοσης του Κrar (λύρα, άρπα...) και αυτής της εισαγόμενης, από τον ίδιο τον Νεγκούς, δυτικής μουσικής στο όνομα του εκσυγχρονισμού. Πράγματι, όλο το επίσημο μουσικό τοπίο επρόκειτο να αλλάξει και να εξαπλωθεί στην αιθιοπική κοινωνία. Αλλά μόνο οι προτιμητέοι από τον αυτοκράτορα Αρμένιοι επιτρεπόταν να μνημονεύονται, ενώ απαγορευόταν η σύσταση άλλων ανεξάρτητων σχημάτων. Έμμισθοι, οι «Arba Lijoch» συμμετείχαν σε όλους τους θεμελιώδεις μουσικούς σχηματισμούς (στην αυτοκρατορική φρουρά, στο στρατό, στην αστυνομία, στο δήμο και στο θέατρο Χαϊλέ Σελασιέ). Επίσης, στα 1950, η τζαζ και το R’n’b εισάγονται στις νυκτερινές μπουάτ της Αντίς Αμπέμπα, έως το στρατιωτικό πραξικόπημα του 1974. Αυτή η χρυσή εποχή θα επιτρέψει την εκκόλαψη ταλέντων της Αιθιοπίας όπως των: Getatchew Mekurya, Mulatu Astatqe με την «Εthiojazz» του και Mahmoud Ahmed.

Οι Ναλμπαντιάν

Αλλά ας επανέλθουμε στη μουσική εκπαίδευση των «Arba Lijoch». Για να τιμήσει την υπογραφή και την υπόσχεση την οποία είχε δώσει στον Πατριάρχη της Ιερουσαλήμ, ο Χαϊλέ Σελασιέ προσέλαβε τον Κεβόρκ Ναλμπαντιάν, καθηγητή μουσικής και διευθυντή χορωδίας, εξαίρετο γνώστη της μουσικής τέχνης, συνθέτη και ενορχηστρωτή. Και αυτός επίσης δραπέτευσε από την Τουρκία μετά τη γενοκτονία και για πολλά χρόνια περιεπλανάτο από χώρα σε χώρα προτού διακριθεί στο Κάιρο.
Ένα χρόνο μετά την άφιξή του στην Αντίς Αμπέμπα, ο διευθυντής Ναλμπαντιάν ανανέωσε το συμβόλαιό του. Η φιλαρμονική των 40 ορφανών ήταν επί τέλους έτοιμη και καθιερώθηκε ως η πρώτη επίσημη ορχήστρα της Αιθιοπίας. Μια ορχήστρα, η οποία προκαλούσε αν όχι το θαυμασμό, το λιγότερο την έκπληξη του κόσμου όταν, κατά τις προηγηθείσες μετακινήσεις της βασίλισσας Ζewditou, τα φερόμενα από τους «λευκούς» απαστράπτοντα χάλκινα όργανα διέσχιζαν τους δρόμους της πρωτεύουσας παιανίζοντας δυνατά.
Ο Κεβόρκ Ναλμπαντιάν δεν περιορίστηκε μόνο στη μουσική διδασκαλία. Συνέθεσε κατά παραγγελία του Χαϊλέ Σελασιέ τον Εθνικό Ύμνο και τα εμβατήρια προς τιμήν του μέλλοντος Νεγκούς και της βασίλισσας Μένεν5. Εξίσου αφοσιώθηκε στην εκλαΐκευση της αιθιοπικής μουσικής με τις ενορχηστρώσεις και τις συνθέσεις του και έμελλε να είναι ο επικεφαλής μιας σπουδαίας γενιάς αρμενίων μουσικών και διαμορφωτών προερχόμενης από τους «Arba Lijoch» - όπως αυτής του Γκαραμπέτ Χαγκασμαζιάν και ο οποίος θα ανελάμβανε τη θέση του διευθυντού της φιλαρμονικής των φρουρών της ειρήνης της Αντίς Αμπέμπα.
Ακόμη, φρόντισε να έρθει στην Αιθιοπία μέρος της οικογένειάς του, όλοι μουσικοί, εκ των οποίων ο ανηψιός του Νερσές Ναλμπαντιάν γεννημένος το 1915, αυτοδίδακτος, μέλλων διευθυντής της μεγάλης ορχήστρας της πρωτεύουσας και του μουσικού θεάτρου «Χαϊλέ Σελασιέ» (1955) – όπως αναφέρει ο Francis Falceto στο έργο του: «Ένας αιώνας σύγχρονης μουσικής στην Αιθιοπία» (Cahiers d’ Etudes Africaines, 2002) - και άξιος συνεχιστής του έργου του πατέρα του. Η μουσική της Αιθιοπίας του οφείλει τα μέγιστα.

                                               Μια Αναγνωρίσιμη Μουσική 

Ποτέ, η Αιθιοπία δεν είχε γνωρίσει ένα τέτοιο πολιτιστικό «εργαστήρι» το οποίο παρουσίαζε ένα ρεπερτόριο ξεκινώντας από στρατιωτικά εμβατήρια, περνώντας στους γαλλικούς λαϊκούς ήχους της εποχής και στις εμπνεύσεις της ανατολής, προερχόμενες από την αρμενική λαϊκή μουσική. Εξ’ άλλου, με τη σφραγίδα του Νερσές καθώς και με την ωριμότητα και τις αποχρώσεις της αιθιοπικής μουσικής, σήμερα είναι παγκοσμίως αναγνωρίσιμη.

Και καθώς η μουσική ισούται με την «καταγραφή», ένας ακόμη Αρμένιος ονόματι Γκαρμπίς Χαϊγκαζιάν εισήγαγε τις πρώτες ηχογραφήσεις των μεγαλυτέρων επιτυχιών εκτελεσμένων από το θεσμοθετημένο σχήμα των Brass-Band, οι οποίες αργότερα μεταπωλήθηκαν στα μέλη της αυτοκρατορικής οικογένειας και της άρχουσας τάξης. Υπενθυμίζουμε ότι η πρώτη φιλαρμονική εισήχθη στην Αιθιοπία το 1875 στην Χαράρ, τόπο γεννήσεως του Χαϊλέ Σελασιέ, όπου στάθμευε μια αιγυπτιακή φρουρά.... "

◄●►◄●►◄●►◄ ● ►◄●►◄●►◄●►◄●►◄●►◄●►◄●►◄●►◄ ● ►◄●►

 Και ένα "mix" που ανέβασα πριν 2-3 βδομάδες στο mixcloud και δράττομαι της ευκαιρίας να το αναρτήσω και εδώ. Καλή Ακρόαση !
           
             Deep & Soulful Sounds from the "Golden Age" of Ethiopian music

Ethio Deep by Nicky Vour on Mixcloud

Artur Nunes - The Spiritualist

Καθ΄όλη την διάρκεια της δεκαετίας του 60 & των αρχών του 70, και ενώ η υπόλοιπη Αφρική είχε πλέον απελευθερωθεί, η φασιστική δικτατορία της Πορτογαλίας και του Antonio de Oliveira Salazar αντιστεκόταν ακόμα σθεναρά στο αίτημα και στον αγώνα για ανεξαρτησία των αποικιών της, όπως αυτών της Αγκόλα ή της Γουινέα Μπισσάου. Και αυτό μέχρι την πτώση της και την αλλαγή του πολιτικού σκηνικού από την "Επανάσταση των Γαρυφάλλων", το 1974.
Και ειναι αυτή η περίοδος κατά την οποία η μουσική της Ανγκόλας γνωρίζει μια τεράστια άνθηση, εμφορούμενη τις περισσότερες φορές από το πνεύμα της Ανεξαρτησίας, έχοντας μπολιάσει τα τοπικά ιδιώματα των semba & rebita με την Βραζιλιάνικη σάμπα, την Κογκολέζικη ρούμπα αλλά και την μελαγχολία του Πορτογαλικού fado.
Soul of Angola: Anthologie de la musique angolaise 1965/1975 (Lusafrica):
At that time [in Luanda] one might be just as likely to hear “lamentos” (ballads, essentially about love but which might also touch on social issues), a droll and rousing semba, or the languorous semba-rumba. Artur Nunes, known as “the Spiritualist” because his voice sounded like a singer of sacred music, is without doubt the “Mr. Lamento” of Angola, although he also explored the intricacies of the semba.

Ο συνθέτης & τραγουδιστής με την "αγγελική φωνή' Artur Nunes υπήρξε ένας από τους θρύλους αυτής της εποχής, που μαζί με τους κατά τι μεγαλύτερους ομότεχνους του David Zé & Urbano de Castro (τρεις μουσικοί που τις περισσότερες φορές αναφέρονται από κοινού) ήταν μέρος μιας γενιάς που έζησε και δημιούργησε σε αυτή την "ρομαντική" επαναστατική περίοδο.
Γιος του Arthur Manuel Nunes και της Jose Maria Luisa Fernandes Neto  ο Artur γεννήθηκε στις 17 Δεκεμβρίου 1950 στην κουβανική περιοχή της Sambizanga, γειτονιά που του πυροδότησε την αγάπη για τη μουσική, αλλά και συνέβαλε καθοριστικά στην πολιτική του ευαισθητοποίηση (οι Επιτροπές της Λαϊκής Εξουσίας του απελευθερωτικού κινήματος MPLA είχαν τότε μεγάλη δράση και επιρροή  σ' αυτές τις παραγκουπόλεις).
Από μικρός θα ασκήσει την τέχνη του κλειδαρά, όμως η μουσική ήταν αυτή που θα τον κερδίσει στα 14 του χρόνια, μαθαίνοντας κιθάρα δίπλα στον Sissi Mindo. Θα ζήσει  έντονα τις πολιτιστικές εκδηλώσεις της γειτονιάς του, συμμετέχοντας σε αρκετές απ' αυτές και το 1970  θα ενταχθεί  στους "Luanda Show", με τους οποίους ξεκινάει ουσιαστικά η μουσική του περιπέτεια. Γύρω στο 1972 θα ακολουθήσει "σόλο καριέρα"  συνεργαζόμενος παράλληλα με σπουδαία συγκροτήματα της εποχής, όπως οι "Africa Ritimos", "Os Kiezos", "Jovens Do Prenda"  κλπ.

Είναι τότε που θα αρχίσει να γράφει και  να ερμηνεύει τραγούδια για  την αγάπη, τις κοινωνικές συγκρούσεις, τον θάνατο, την τύχη ή την ατυχία στη ζωή, αλλά και για  την  κοινωνική αδικία,  την βία του αποικιακού συστήματος και την πολιτική χειραφέτηση.
Κομμάτια  όπως τα  “Laura”, “Mana”, “Zinha”, “Kitadi Kiami”, “Anangola”, “Belina”, “Ó Jota”, “Chico Io”, “Mena”, “Ngongo”, “Ku muxito”, “Tia”, “Mukila uami”, “Kalumba kami”, “Dituzu”, “Kizua ki ngui fuá” e “Njila ia kuaku” είναι χαρακτηριστικά αυτού του πνεύματος, αρκετά εκ των οποίων συμπεριλαμβάνονται στις συλλογές "Soul of Angola", "Angola 70s"  κλπ.
Καλλιτέχνης με ιδιαίτερη γνώση  και αγάπη για τις παραδόσεις της πατρίδας του επεδίωξε να ενσωματώσει το επικοινωνιακό και ποιητικό πλούτο των Kimbundu στα κείμενα των τραγουδιών του, πολλά από τα οποία  ήταν εμπνευσμένα από τα kombas - τις τελετές κηδειών και τα μοιρολόγια που τραγουδούσαν οι γυναίκες - πράγμα που του προσέδωσε και το προσωνύμιο "The Spiritualist".
Μέχρι και το 1976 ο Artur θα καταγράψει 12 singles 45 στροφών και τα τραγούδια "UA mua UE Ngola" και "Ana Ngola IA dila"- μέρος της συλλογής "Rebita 75, προτού το νήμα της ζωής κοπεί τόσο  πρόωρα (σε ηλικία 27  ετών) και σε μια τόσο σκοτεινή ιστορική περίοδο....
Περίοδο που η Αγκόλα μπαίνει στην δίνη ενός καταστροφικού εμφυλίου πολέμου, ο οποίος θα κρατήσει δεκαετίες και θα στοιχίσει την ζωή εκατοντάδων χιλιάδων ανθρώπων. Και ενώ ο συνασπισμός των τριών απελευθερωτικών κινημάτων που ανέλαβε την εξουσία μετά την Επανάσταση των Γαρυφάλλων είχε καταρρεύσει σχεδόν αμέσως - αποτέλεσμα του διαφορετικού πολιτικού προσανατολισμού τους  (φιλοσοβιετικός - φιλοδυτικός) - δίνοντας την θέση του στις αναμετάξυ τους εχθροπραξίες, η χώρα μετατρεπόταν σταδιακά σε γήπεδο ενός ακόμα θερμού επεισοδίου του Ψυχρού Πολέμου. Παράλληλα το κυρίαρχο MPLA είχε μόλις "ασπαστεί" τον μαρξισμό-λενινισμό, πράγμα που οδήγησε σε βίαιες συγκρούσεις στο εσωτερικό του και στην απόπειρα του πραξικοπήματος της 27ης Μαΐου 1977.
Κατα την διάρκεια αυτού του πραξικοπήματος - και των τραγικών γεγονότων που το ακολούθησαν - τόσο ο Artur Nunes όσο και οι συνοδοιπόροι του David Zé & Urbano de Castro, θα χάσουν την ζωή τους, αφήνοντας πίσω τους μια ανεκτίμητη πολιτιστική κληρονομιά.

- -

Πηγές: The Spear,  portaldeangola, redeangola

Afrodyssey Orchestra ... από τα μέρη μας

Χμμμ ... φαίνεται πως η σπορά απέδωσε καρπούς και στον τόπο μας!

Λίγες πληροφορίες (και αυτές "δανεικές") για μια πρώτη γνωριμία με την Afrodyssey Orchestra, το όνομα της οποίας μας προϊδεάζει ήδη για το στυλ της μουσικής που παίζει.
Ξεκίνησε τις εμφανίσεις της το Μάρτιο του 2013 εντάσσοντας στον ήχο της όργανα όπως το Kamelen Ngoni ή το Balafon, και παντρεύοντας  ρυθμούς της Δ.Αφρικής με την Jazz, το Funk, αλλά και με την Ελληνική & Μικρασιατική μουσική παράδοση και τους δρόμους της.
Το μεγαλύτερο μέρος της μουσικής του γκρουπ είναι δικές του συνθέσεις, από το ρεπερτόριο του ωστόσο δεν λείπουν και κάποιες πρωτότυπες διασκευές γνωστών κομματιών από την Burkina Faso, το Benin ή την Αιθιοπία.
Η Afrodyssey Orchestra αποτελείται από τον Narayan Protin στα κρουστά/φωνή/kamelen ngoni, τον Κώστα Αρβανίτη στην κιθάρα/σύνθεση, το Βασίλη Παπασταμόπουλο στο μπάσσο, το Λέανδρο Φράτνικ στα τύμπανα, το Βασίλη Οικονομίδη στα κρουστά/balafon/τενόρο σαξόφωνο, τον Παναγιώτη Ράπτη στο άλτο σαξόφωνο, ενώ όλοι οι μουσικοί παίζουν κρουστά και τραγουδάνε.
Από το Φεβρουάριο του 2014 η ορχήστρα μετράει ένα νέο μέλος, το Θοδωρή Ρέλλο (Mode Plagal κλπ), στο τενόρο σαξόφωνο.
Αυτή την περίοδο δίνουν αρκετά "Live" στην Αθήνα, ενώ παράλληλα ετοιμάζουν την πρώτη δισκογραφική δουλειά τους.

-

Λίγα λόγια για τον Sipho Gumede & την Nοτιοαφρικάνικη Jazz, εκεί γύρω στα 70ς

Από τα τέλη του 60, και μέχρι τις αρχές 70, η Jazz σκηνή της Νοτίου Αφρικής δείχνει σιγά σιγά να ξαναβρίσκει τον δρόμο της, παρ όλες τις αντιξοότητες, τις διακρίσεις, και τους αποκλεισμούς που γνώρισαν όσοι μουσικοί της δεν αυτοεξορίστηκαν. Μετά από μια δεκαετία άγριας πολιτικής καταστολής, περίοδος που έχει σαν αφετηρία της την Σφαγή του Σάρπβιλ, και  της συνακόλουθης καλλιτεχνικής λογοκρισίας, μια νέα μουσική φαίνεται να γεννιέται, αντλώντας την έμπνευση της (αλλά και το μήνυμα της) από την σύγχρονη Αφροαμερικάνικη avant-garde, και παντρεύοντας την μέσα στα επόμενα χρόνια με την παράδοση.
Από τους πρωτεργάτες και εκφραστές του νέου αυτού πνεύματος είναι σίγουρα ο θρυλικός σαξοφωνίστας Winston "Mankunku" Ngozi, που το 1968, (25 χρονών, αν και η ηχογράφηση μπορεί να έγινε νωρίτερα) θα κυκλοφορήσει το "Yakhal' Inkomo", άλμπουμ ορόσημο της Νοτιοαφρικάνικης Jazz που χρήζει ειδικής μνείας.
Χωρίς να ξεχνάμε βέβαια μουσικούς όπως οι Tete Mbambisa, Duke Makasi κλπ, ή τους Heshoo Beshoo Band των Henry Sithole και Cyril Magubane.

Αυτόν τον τελευταίο είναι που θα συναντήσει o Sipho Gumede στα 16 του, τον χτυπημένο από πολιομυελίτιδα κιθαρίστα Cyril Maguabane, ο οποίος θα τον εισάγει στην μουσική του Wes Montgomery και τον κόσμο της Jazz. Ο Sipho από πολύ μικρός είχε ασχοληθεί με την μουσική, παλεύοντας με μια αυτοσχέδια κιθάρα, και από τα 12 του, ζώντας σε ένα αγρόκτημα για 4 χρόνια, είχε ήδη μυηθεί σε όλα τα μουσικά ιδιώματα και της παραδόσεις της περιοχής. Η επόμενη συνάντηση του, αυτή με τον σπουδαίο ντράμερ Dick Khoza, και η ένταξη του στους Jazz Revellers, θα  είναι καθοριστική για την μεταπήδηση του από την κιθάρα στο μπάσο, όργανο στο οποίο θα διακριθεί, αλλά και θα αναδείξει, τα επόμενα χρονια μέσα από την συμμετοχή του σε ουκ ολίγα σχήματα.

Το 1970 ο Sipho θα πάρει τον δρόμο για το Γιοχάνεσμπουργκ, κατευθυνόμενος στο μόνο μέρος που ήξερε, το Dorkay House, έδρα της "South African Union of Artists" και της "African Musical and Dramatic Association". Εκεί, στο πρώην εργοστάσιο ενδυμάτων - που αποτέλεσε καταφύγιο και καλλιτεχνικό εργαστήρι για μια πλειάδα ομότεχνων του, θα έρθει σε επαφή και θα συνεργαστεί με μουσικούς όπως οι Dennis Mpale & Cocky Tlhotlhalemaje. Θα παίζει στο περίφημο Club Pelican στο πλάι και πάλι του Dick Khoza, θα περιοδεύσει στην χώρα με τον Gibson Kente, και για ένα διάστημα θα αποσυρθεί, ασκούμενος στην τελειοποίηση της τεχνικής του. 
-

Έχοντας μελετήσει τους Stanley Clarke, Airto Moreira, Chick Corea κλπ, και με πιο "JazzRock" προσανατολισμό, θα τον ξανασυναντήσουμε στα 1974-75 ως μέλος των βραχύβιων Roots, μιας μπάντας που, παρέα με τους Drive (το νέο σχήμα του Henry Sithole) & τον Dick Khoza, θα συμβάλει σημαντικά στην ανάπτυξη ενός τοπικού AfroJazz ήχου με αρκετές "SoulJazz" αναφορές, αποτελώντας συνάμα τον προάγγελο των Spirits Rejoise & αργότερα των Sakhile. Αντιγράφω τα "liner notes" από το μοναδικό άλμπουμ τους (1975), όπως είναι αναρτημένα στο  ElectricJive. Ονόματα μουσικών που αναφέρονται εδώ θα τα ξαναβρούμε στην συνέχεια ...
"Within two months of its formation, the group has already got down to composing and recording this LP. Barney Rachabane on the alto and Dennis Mpale the trumpet master are the backbone of Roots. These two have played with the greats, such as Mackay Davashe and Gordon Mfanda who were both nipped in their buds by an untimely death. Duke Makasi plays the tenor sax, Sipho Gumede is on bass, Peter Morake on the drums and Jabu Nkosi on the organ, The group plays Rock Jazz with a local sound. Their music takes one back to Dorkay House jam session days which are now no more. They play in private homes and intend making more recordings."
Οι 3 από τις 6 συνθέσεις του δίσκου είναι του Gumede, ενώ ο ήχος του μπάσου του έχει αρχίσει να είναι διακριτός. Μια απ' αυτές και το κομμάτι Emakhaya, μια λέξη που στην γλώσσα των Zulu σημαίνει "back home in the bush " ή "a home away from home", και αναφέρεται συνήθως στους μετανάστες που εγκατέλειψαν την ύπαιθρο για να εργαστούν στα αστικά κέντρα.
-

Εν τω μεταξύ, ένα άλλο άλμπουμ από την ίδια χρονιά (1975), που επανεκδόθηκε το 2013 από την Black Pearl Records, ήρθε να μπερδέψει λίγο τα πράγματα. Πρόκειται για το  "Freeway" των Abahambi, μια άγνωστη ηχογράφηση για την οποία η εταιρία δεν διαθέτει καμία επιπλέον πληροφορία πέραν του ότι leader του γκρουπ  ήταν ο Sipho Gumede. Συνθέτες των 7 κομματιών του δίσκου είναι ο Sipho, o οργανίστας Jabu Nkosi (μέλος των Roots) και ο κιθαρίστας Enoch Mthalane, για τους οποίους εικάζουμε ότι συμμετέχουν και στο εφήμερο (?) αυτό σχήμα. Το αν προηγήθηκε ή όχι των Roots, ή έχουμε μία άλλη "εκδοχή" τους, παραμένει άγνωστο.
-

Κλείνοντας το κεφάλαιο Roots αξίζει να σημειώσουμε πως με αυτή την μπάντα (χωρίς όμως τον Nkosi), και με την προσθήκη του σαξοφωνίστα Basil Coetzee, ο Dollar Brand θα καταγράψει το African Herbs (πάντα το 1975),  το οποίο θα επανεκδοθεί αργότερα ως: Abdullah Ibrahim(Dollar Brand) - Soweto.
Η συνεργασία αυτή έχει την δικιά της ιδιαίτερη σημασία, καθώς εκτός από την γνωριμία με τους Brand  & Coetzee, o Gumede θα διαβεί το κατώφλι της ιστορικής As-Shams Rec. (βλ. παλαιότερη ανάρτηση), συμμετέχοντας τα επόμενα χρόνια σε μιά σειρά ιστορικών ηχογραφήσεων της Νοτιοαφρικάνικης Jazz εκείνης της εποχής.
                                  Dollar Brand - Sathima (from: African Herbs)

Το 1975 είναι και η χρονιά που καταφθάνει στο Johannesburg ο πιανίστας Bheki Mseleku, την πολυτάραχη ζωή του οποίου μπορείτε να διαβάσετε εδώ, που μετά από ένα σύντομο πέρασμα του από τους Drive θα σχηματίσει, μαζί με τον Sipho, τους περίφημους Spirits Rejoice.

H γέννηση αυτού του πρωτοπόρου (μιλάμε πάντα για την Ν. Αφρική) "Afro/Jazz/Fusion" γκρουπ θα πρέπει να αναζητηθεί και πάλι στο μουσικό φυτώριο του Pelican Club, και στις όποιες "ανησυχίες" μουσικών (εκτός των προαναφερθέντων) όπως οι σαξοφωνίστες Duke Makasi & Robbie Jansen, ο κιμπορντίστας Mervyn Africa οι τρομπετίστες Thabo Mashishi & George Tyemfumani κλπ. Ο Mseleku φαίνεται να αποχωρεί μετά την κυκλοφορία του 1ου τους άλμπουμ (African Spaces - 1977), όμως το γκρουπ θα συνεχίσει την πορεία του, υποστηρίζοντας μάλιστα τις ζωντανές εμφανίσεις πολλών καλλιτεχνών που επισκέπτονταν την χώρα (Dobey Gray, Clarence Carter, Double Exposure, Leo Sayer) με κορυφαία περίπτωση αυτή της (καταγεγραμμένης) συναυλίας του Timmy Thomas στο Milner Park Stadium του Johannesburg το Δεκέμβρη του 1978.
Οι Spirits Rejoice θα ηχογραφήσουν τουλάχιστον ένα άλμπουμ ακόμα με τον Sipho Gumede, το ομότιτλο του '78, πολλές απο τις συνθέσεις του οποίου (όπως και του προηγούμενου) είναι δικές του. Αλλά πάνω απ' όλα είναι η παικτική του δεινότητα !
                                        ( Joy from: African Spaces)

                       (και πάλι το Emakhaya, από το Spirits Rejoice!)

Βρισκόμαστε στα τέλη της δεκαετίας του 70, και όλα αυτά λαμβάνουν χώρα στον απόηχο της  εξέγερσης του Soweto, γεγονός που επηρέασε βαθιά και την όποια καλλιτεχνική έκφραση. Και αν αυτό δεν είναι τόσο ορατό στην μουσική των Spirits Rejoice ή άλλων συγκροτημάτων (πράγμα που δεν είμαι σε θέση να γνωρίζω), στην περίπτωση της As-Shams Rec. είναι περισσότερο από ολοφάνερο. (Για να 'μαστε όμως δίκαιοι πρέπει να επισημάνουμε και την αυξημένη λογοκρισία που επικρατούσε, και που απ' ότι λέγεται το διάστημα 1976-86 είχε απαγορεύσει την έκδοση του 60% των ηχογραφήσεων). Ο Sipho Gumede θα συμπράξει αθόρυβα αλλά ουσιαστικά σε πολλές από τις δουλειές που θα κυκλοφορήσει η εταιρεία εκείνη τηv περίοδο, με σημαντικότερες (νομίζω) αυτές του πιανίστα-πολυοργανίστα Pops Mohamed. Ο Pops, αξιοποιώντας ένα συμβόλαιο που είχε μαζί της για 3-4 δίσκους, θα προβεί στην δημιουργία κάποιων εφήμερων (μάλλον) σχημάτων, όπως  οι Black Disco και οι Movement of the City (οi Gumede & Coetzee θα είναι μαζί του) , αφουγραζόμενος το πνεύμα της εξέγερσης και την κατάσταση που είχε περιέλθει ο μαύρος πληθυσμός της χώρας. Ο ίδιος αναφέρει": “In 1979 when the political situation got worse I decided to go underground and fight the system in my own way ...  One of the things I did was to form a concept and that was Movement In The City, which meant ‘let’s fight the regime.’” This understandably caused the group some problems. “We were not allowed to perform before a white audience using that name,” Pops says. “One had to get written permission from a police station closest to the white club to perform.".
Απαραίτητη η αναφορά και στο Deeper in Black του Lionel Pillay, για το οποίο οι πληροφορίες είναι τόσο λιγοστές ... Το μπάσο του Gumede σε πρώτο πλάνο ...
- 

-

-

Οι Sakhile, το τελευταίο όχημα του Gumede πριν ακολουθήσει "προσωπική καριέρα", ήταν το πλέον φιλόδοξο και πρωτοπόρο εγχείρημα που αποπειράθηκε να συνδυάσει την σύγχρονη Jazz/Fusion με τις παραδόσεις όλης της περιοχής.

Δημιουργήθηκαν το 1981, από πρώην μέλη των Spirits Rejoice, Harari & Malombo (Mabi Thabejane, Khaya Mahlangu κλπ) και υπήρξαν ίσως η ποιό εξελιγμένη μουσικά & καινοτόμα στο ύφος μπάντα της εποχης της.
"Sakhile (meaning "We Have Built") laid foundations at a time when so much else needed destruction in South Africa. They textured a sound which defied the condescending categories legislated by Apartheid and its broadcasters: Proudly African, unashamedly traditional, and uncompromisingly electric".
Η μουσική του γκρουπ θα τύχει μεγάλης αποδοχής στο ακροατήριο των μαύρων δήμων της χώρας, ο πρώτος του όμως δίσκος (1982) δεν θα τα πάει τόσο καλά, κυρίως λόγω του αποκλεισμού του από τα ραδιοφωνικά "airplay".  Μέχρι το 1984 θα δώσουν αρκετές συναυλίες, θα παίξουν σε πολιτικές συγκεντρώσεις,  θα κυκλοφορήσουν άλλο ένα άλμπουμ, αλλά δεν θα γνωρίσουν την εμπορική επιτυχία με αποτέλεσμα να διαλυθούν, ξανασμίγοντας πρόσκαιρα στα 1987. Στα λίγα δείγματα γραφής που μας άφησαν η συνθετική πλευρά του Gumede αναδεικνύεται ακόμα μια φορά, μέσα απο κομμάτια όπως αυτό εδώ:
                                 Mantombi - 1982

Με τους Sakhile κλείνει ένα μεγάλο κεφάλαιο της ιστορίας του Sipho Gumede, και ένα άλλο ανοίγει. Αυτό της "προσωπικής του διαδρομής", που είναι γεμάτη από καινοτόμες δουλειές, περιοδείες, πολλές συνεργασίες και ευρύτερη αναγνώριση.

Πηγές: Word Music Net, As-Shams , S. African Music ,

20 African Music Releases of 2013

                                                                   Καλή Χρονιά !
20 Κυκλοφορίες της χρονιάς που πέρασε, χωρίς αξιολογική ή άλλη σειρά.
◄●►◄●►◄●►◄ ● ►◄●►◄●►◄●►◄●►◄●►◄●►◄●►◄●►◄ ● ►◄●►
* Monoswezi - The Village  /   monoswezi.com/home.html
* Amadou Diagne - Yakar  /   www.amadoudiagne.com
* Nuru Kane - Exile  /  nuru kane
* Debademba - Souleymane  /  www.debademba.com
* Vieux Farka Touré - Mon Pays /  www.vieuxfarkatoure
*  Sidi Touré - Alafia  /   thrilljockey.com/Sidi-Tour/Alafia
* Samba Touré - Albala  /  www.samba-toure.com
* Cheick Hamala Diabate  - Anka Ben Mali Denou  /  bandcamp.com
* Rokia Traoré - Beautiful Africa  /   www.rokiatraore.net/
* Bombino - Nomad   /   www.bombinomusic.com
* Tamikrest - Chatma   /    www.tamikrest.net/en/
* Tal National - Kaani   /  www.fat-cat.co.uk/tal-national
* Joe Driscoll & Sekou Kouyate – Faya  /  joeandsekou.com/
* Bassekou Kouyaté & Ngoni Ba - Jama Ko  /  Jama Ko
* Cheick Tidiane Seck  -  Guerrier  /   cheick-tidiane-guerrier
* Mulatu Astatke - Sketches of Ethiopia   /   www.mulatu-astatke.com
* Femi Kuti ‎ - No Place For My Dream   /   femi kuti
* Jupiter & Okwess International - Hotel Uniners  /  jupiter
* Owiny Sigoma Band - Power Punch!!!   /  owinysigomaband.com
* Jeri-Jeri  - 800% Ndagga  / ndagga.com
◄●►◄●►◄●►◄ ● ►◄●►◄●►◄●►◄●►◄●►◄●►◄●►◄●►◄ ● ►◄●►