Idrissa Soumaoro et l'Eclipse de L'I.J.A

Το άλμπουμ στο οποίο αναφέρομαι σήμερα, και το οποίο καταγράφηκε το 1978 από το μουσικό τμήμα του σχολείου για τα τυφλά παιδιά (IJA) - στο Bamako του Mali , δεν ξέρω αν θα επανεκδοθεί κάποια στιγμή. Ο λόγος είναι ότι δεν πουλήθηκε ποτέ στην αγορά (τουλάχιστον επίσημα), αλλά προσφερόταν ως δώρο από το Ίδρυμα, στο οποίο ο Idrissa Soumaoro, εμπνευστής & πρωτεργάτης του  όλου εγχειρήματος, ήταν δάσκαλος μουσικής (διδάσκει εκεί και σήμερα). Πρόκειται για το: "Ιdrissa Soumaoro et l'Eclipse de L'I.J.A - Le Tioko-Tioko", ένα ανεκτίμητο έργο, τόσο από ιστορικής όσο και από καλλιτεχνικής πλευράς. Ψυχεδελικό, γεμάτο από "υπνωτιστικά" κιθαριστικά riffs, εκρηκτικούς ρυθμούς, μαγευτικές φωνές, και ένα καταιγιστικό όργανο...

Για πολλούς αυτός είναι και ο πρώτος δίσκος των Amadou & Mariam. (Το πως και το γιατί θα το δούμε παρακάτω). Αλλά και ο πρώτος προσωπικός του Idrissa Soumaoro (αν και δεν αναφέρεται στην δισκογραφία του), που σε αντίθεση με τους πρώτους  πολύ λίγα πράγματα είναι γνωστά γι' αυτόν. Και ακόμα λιγότερο είναι γνωστή η συμβολή του στην μουσική της χώρας του, και όχι μόνο. Με σχεδόν 45 χρόνια παρουσίας στα μουσικά πράγματα, ο Idrissa είναι ένας bluesman με μια εξαιρετική αίσθηση του χιούμορ. Γεννήθηκε το 1949 στο Ouéléssébougou στην περιοχή Djitoumou του Μάλι, 75 χλμ. νότια του Μπαμάκο, την περίοδο που η χώρα προετοιμαζόταν για την ανεξαρτησία. Άρχισε να ασχολείται με την μουσική από τα σχολικά του χρόνια, όταν, παθιασμένος με την ινδική κινηματογραφική μουσική, ξεκίνησε να μαθαίνει Timbo (ένα είδος lamellophone), και στη συνέχεια pipe και φλάουτο. Ως έφηβος έμαθε να παίζει φυσαρμόνικα και κιθάρα, και άρχισε να γράφει  τραγούδια στο ύφος των τροβαδούρων που ταξίδευαν από χωριό σε χωριό. Στα δεκαοκτώ του δημιούργησε το δικό του συγκρότημα, τους Jazz Djitoumou, παίζοντας μουσική για χορό κάθε Σαββατόβραδο, αποκτώντας σταδιακά μιά μικρή φήμη. Με το τέλος του αντίστοιχου Γυμνασίου θα σπουδάσει στο Εθνικό Ινστιτούτο Καλών Τεχνών (ΙΝΑ) στο Μπαμάκο, μαθαίνοντας τις νέες μορφές της μουσικής (πιάνο, βασικά αρχές θεωρίας, κλπ). Τότε είναι που γράφει το ένα τραγούδι μετά το άλλο, πολλά από τα οποία ηχογραφήθηκαν για λογαριασμό της κρατικής ραδιοτηλεόρασης (ORTM). Μεταξύ αυτών και το περίφημο "Ancien Combattant" (1969), αρκετά γνωστό και από την διαμάχη περί πνευματικών δικαιωμάτων που προκάλεσε - βλ. εδώ. Τραγούδι, για το οποίο μέχρι και σήμερα δεν έχει πάρει "δεκάρα τσακιστή".

Ο Idrissa θα συνεχίσει τις σπουδές του στην μουσική, αποκτώντας δίπλωμα ανωτάτης σχολής, και θα διοριστεί καθηγητής στο Βόρειο Μάλι, όπου και θα εντρυφήσει στην παραδοσιακή μουσική της περιοχής των "Tuareg". Την περίοδο 1973-76 θα διατελέσει επικεφαλής του μουσικού τμήματος του "Institut Pédagogique National" (Εθνικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα), ενώ παράλληλα θα ξεκινήσει η συνεργασία του με τους θρυλικούς Les Ambassadeurs Du Motel De Bamako. Στην αρχή εμφανιζόμενος στα διαλείμματα των παραστάσεων τους & αργότερα ως μέλος του γκρουπ, παίζοντας πιάνο - organ,  ή κιθάρα, ανάλογα με την περίσταση. Εκεί είναι που θα γνωριστεί και θα συνδεθεί στενά με τον ρυθμικό κιθαρίστα Amadou Bagayoko, ο οποίος εντάχθηκε στους Ambassadeurs το 1975. Το 1978, οι  Les Ambassadeurs θα μετακινηθούν από το Μάλι στην Ακτή Ελεφαντοστού, σε αναζήτηση  στούντιο ηχογράφησης αλλά και ευρύτερης φήμης. Οι Amadou & Idrissa θα μείνουν πίσω. "Δεν μας είπαν τίποτα. Ήταν Αύγουστος, κατά τη διάρκεια των διακοπών, όταν απλά εξαφανίστηκαν."

Με την παρότρυνση του Amadou, που δίδασκε ήδη στο σχολείο για τα τυφλά παιδιά, ο Soumaoro θα ακολουθήσει τον καλό του φίλο και συνεργάτη στο "IJA". Εκεί, εκπαιδεύοντας νέους μουσικούς με προβλήματα όρασης, θα σχηματίσουν ένα νέο συγκρότημα, τους "L'Eclipse", βάζοντας με αυτόν τον τρόπο την διδασκαλία τους σε πράξη. Κάπως έτσι γεννήθηκε και το LP για το οποίο κάνω λόγω στην αρχή, ένα πραγματικό διαμάντι της δεκαετίας του 1970.

Το άλμπουμ εκδόθηκε υπό την αιγίδα & με την βοήθεια του αντίστοιχου Ιδρύματος της Λαϊκής Δημοκρατίας της Γερμανίας, ενώ τα περισσότερα αντίτυπα έχουν πλέον χαθεί ή καταστραφεί μετά τα γεγονότα του 1991.

(Τα  "master tapes" άραγε που να βρίσκονται;)

Το μόνο κομμάτι που έχει συμπεριληφθεί σε κάποια συλλογή είναι το Djama, στο "Mali 70 - Electric Mali (African-Pearls-series)" του 2009. Ένα κομμάτι γραμμένο από τον Amadou Bagayoko και τραγουδισμένο από τον ίδιο και την Mariam Doumbia. Μιλάμε φυσικά για το γνωστό μουσικό ζευγάρι Amadou & Mariam, που συναντήθηκαν στο Ινστιτούτο για  τυφλούς το 1975, όταν ο Amadou ήταν 21 και  η Mariam 17, και από τότε είναι μαζί στην σκηνή και στην ζωή. Ο Bagayoko είχε περάσει ήδη μεγάλο μέρος της ζωής του εκεί, όπου έμαθε γραφή Braille και θεωρία της μουσικής. Αργότερα έγινε και αυτός δάσκαλος στο σχολείο. Έχασε την όρασή του στα 13 του από  καταρράκτη, ενώ η Mariam τυφλώθηκε όταν ήταν μόλις έξι ετών (τραγουδούσε ήδη από τότε σε γάμους & λοιπές τελετές), από ιλαρά που δεν αντιμετωπίστηκε εγκαίρως.

Τόσο στο Djama (κοινωνία), τραγούδι που αργότερα "επανεκτελέστηκε" & έγινε επιτυχία από το ίδιο το ζευγάρι - εδώ , αλλά και σε όλο το άλμπουμ ο Amadou παίζει κιθάρα & ο Idrissa όργανο. Εξαιρετικοί καί οι δύο!

                                                       Djama — Idrissa Soumaoro

¨
Αλλά και τα φωνητικά, όπως προανέφερα, είναι πανέμορφα. Με κορυφαία την Mariam («την καλύτερη τραγουδίστρια ανάμεσα στους μαθητές του IJA», σύμφωνα με όσα έχει πει ο Idrissa), που παράλληλα με τις σπουδές της μάθαινε χορό & έγραφε και τραγούδια για το συγκρότημα του Ινστιτούτου (2 συνθέσεις στον δίσκο είναι δικές της), μια πλειάδα από τυφλά παιδιά συμβάλουν τα μέγιστα σ΄αυτό το έργο.

Το όνομα της ορχήστρας, Eclipse, είναι μια αλληγορία (ήλιος / φεγγάρι, ημέρα / νύχτα, "μη τυφλός" / τυφλός), που στόχο είχε την ευαισθητοποίηση του κοινού για την  χειραφέτηση των τυφλών στο Mali.

Οι Idrissa, Amadou & Mariam συμμετέχουν με 2 συνθέσεις ο καθένας, αλλά τα κομμάτια που ανοίγουν τις δυό πλευρές του δίσκου - γραμμένα από τον Soumaoro - είναι ίσως και οι πιό δυνατές στιγμές του. Πρόκειται για τα: Fama Allah ("Μεγάλος Θεός" ή "ο Θεός είναι μεγάλος") & Nissodia (Χαρά της αισιοδοξίας).
-

-

Τα επόμενα χρόνια η ομάδα αλλάζει το όνομα της σε Miriya (σκέψη), αποτελούμενη πλέον μόνο από τυφλούς μουσικούς. Στις αρχές της δεκαετίας του 1980 είχαν γίνει τόσο δημοφιλής που ο Amadou ήταν δύσκολο να συνδυάσει τη διδασκαλία με τις συναυλίες,
Το 1986, μαζί με την Mariam, θα φύγουν από το σχολείο, μετακινούμενοι και αυτοί στην Ακτή Ελεφαντοστού (μουσική Μέκκα τότε της Δ. Αφρικής) ξεκινώντας μια νέα καριέρα.

Εν τω μεταξύ ο Idrissa Soumaoro έχει μεταβεί στην Αγγλία, όπου από το 1984 έως το 1987, θα σπουδάσει "Braille Musicography" στο Πανεπιστήμιο του Birmingham.

Θα επιστρέψει στο Mali και στο IJA ως Γενικός Διευθυντής του Ινστιτούτου. και το 1996 θα  διοριστεί Γενικός Επιθεωρητής της Μουσικής στο Υπουργείο Παιδείας. Ακόμα και τώρα εμφανίζεται κατά καιρούς σε διάφορα ξενοδοχεία, έχοντας αναπτύξει ένα στυλ μουσικής που ονομάζεται "Kote", συνδυάζοντας μουσική, θέατρο & σάτιρα. Έχει κυκλοφορήσει 3 προσωπικούς δίσκους (εδώ) μέσα στην δεκαετία του 2010, ενώ έχει τιμηθεί για την συμβολή του στον πολιτισμό, το 2002, με την διάκριση του "Ιππότη του Εθνικού Τάγματος του Μάλι".